Wat is jouw definitie van ‘luisteren’? Wanneer luister je écht naar iemand? En waarom is dat zo belangrijk? In dit blog beschrijven we de definitie van ‘luisteren’ én geven we je vier absolute do’s omtrent luisteren in omgevingsprocessen.

De definitie van luisteren

luis·te·ren (luisterde, heeft geluisterd)

1 oplettend naar iets horen met de bedoeling om het gesprokene te verstaan
2 (+ naar) aandacht schenken aan: naar iets niet willen luisteren; naar zijn lichaam luisteren pijn- en andere signalen van het lichaam serieus nemen en er zijn gedrag naar richten

De bovenstaande definitie van ‘luisteren’ is afkomstig uit de Van Dale. De definitie is correct, maar lang niet in alle situaties toereikend: luisteren is vaak méér dan ‘naar iets horen om het gesprokene te verstaan’. Otto Scharmer, onderzoeker en auteur van de Theorie U, definieert dan ook vier verschillende niveaus van luisteren:

Niveau 1: Downloading

Bij downloading luister je vanuit de overtuigingen die je al hebt, wat ervoor zorgt dat jouw mening wordt bevestigd. Tijdens een gesprek of presentatie vang je bijvoorbeeld bepaalde inhoudswoorden op die aansluiten bij wat jij belangrijk vindt of wat jij al weet. Je leert daardoor eigenlijk niets nieuws.

Niveau 2: Feitelijk luisteren

Feitelijk luisteren betekent dat je specifiek luistert naar nieuwe informatie die de kennis of ervaring die je al hebt kan aanvullen of verrijken. Je ontwikkelt daardoor een beter beeld van een bepaalde situatie of krijgt meer kennis van een bepaald onderwerp.

Niveau 3: Empathisch luisteren

Bij empathisch luisteren verplaats je je al luisterend in een ander. Door een beleving te maken van de wereld van de ander, leg je een verbinding met deze persoon. Het voordeel hiervan is dat je veel beter begrijpt wat een ander doormaakt en daardoor beter kan inspelen op de behoeftes van die persoon.

Niveau 4: Generatief luisteren

Generatief luisteren gaat nog een stap verder dan empathisch luisteren: je verbindt je met de ander op een dieper niveau. Dit zorgt ervoor dat er bij jullie allebei iets gebeurt. Samen hebben jullie het idee dat er iets nieuws kan ontstaan én dat jullie daar allebei aan kunnen bijdragen.

Luisteren in omgevingsprocessen

Wij geloven dat tijdens omgevingsprocessen het raadzaam is om zoveel mogelijk in te zetten op empathisch en generatief luisteren. Bij grote veranderingen in een omgeving spelen namelijk veel verschillende ideeën en meningen een rol. Empathisch luisteren maakt dat je deze ideeën en meningen leert begrijpen. Generatief luisteren maakt dat je deze ideeën en meningen kan samenbrengen, waardoor nuances gevonden worden en de nadruk ligt op dialoog en niet op discussie.

De absolute do’s als het gaat om luisteren:

Hoe zorg je ervoor dat je écht empathisch of generatief luistert naar een bewoner, projectmedewerker, … ? Probeer je bewust te zijn van de volgende zaken:

• Luister én verbind. Wanneer een grote verandering gaat plaatsvinden in de omgeving van een bewoner roept dit vanzelfsprekend veel gevoelens en gedachten op. Luister met 100 procent aandacht naar een persoon, zodat je niet alleen hoort wat wordt gezegd, maar die persoon ook gehoord laat voelen. Je zult zien dat je daardoor veel nuttige informatie wint en daardoor beter op de behoefte van de omgeving kan inspelen.

• Spreek eigen ideeën niet (te vroeg) uit. Bij luisteren gaat het om de ander horen en zien. Wanneer je je eigen ideeën (te vroeg) uitspreekt, kan het voorkomen dat de ander zijn of haar ideeën niet uitspreekt of in het licht van jouw ideeën plaatst. Dit geldt niet alleen voor persoonlijke ideeën, maar ook voor de ideeën of plannen van een organisatie.

• Geef een terugkoppeling. Door tijdens gesprekken regelmatig reflecties te geven als reactie op wat de ander zegt, toon je begrip én prikkel je de ander om verder in detail te gaan over wat wordt besproken. Je haalt op deze manier informatie op in de volle breedte.

• Spoor anderen aan om ook generatief te luisteren. Het is belangrijk dat ook collega’s de omgeving écht zien en aanhoren. Vooral wanneer je samen met bewoners werkt aan een ontwerp of ander product. Door zelf bewust te zijn van jouw manier van luisteren, kun je ook zien hoe anderen luisteren en hen zo nodig aansporen beter te luisteren zodat er in cocreatie iets ‘nieuws’ kan ontstaan.

Ben jij je bewust van hoe jij luistert? En zo ja, welke vorm van luisteren pas jij het vaakst toe in omgevingsprocessen?